Rumeli Feneri…

Rumelifeneri köyü, Sarıyer ilçesinin Karadeniz’e bakan en uç noktasında kurulmuş bir yerleşim bölgesidir. Köyün antik çağlarda ki ismi Panium veya Panyum burnu, Bizans döneminde ki ismi ise, Fanaraki veya Fanariyan burnu idi.

Köy antik çağda ki ismi iile Panium kayalıkları üzerine kurulmuştur. Bizans döneminde ki ismi ile, Fanaraki veya Fanarayan, Avrupa feneri yada küçük fener demektir. Köy Rumeli yakasında kurulduğu için de Rumelifeneri adını almıştır. Köyün ismi bir süre de Türkeli olarak anılmıştır. Rumelifeneri, Garipçe, Demirciköy ve Zekeriyaköy‘den sınır alır.

Efsanelere konu olan Öreke kayalıkları da Rumelifeneri köyü ile birlikte anılmaktadır. Öreke kayalıklarına antik çağda, Kyanaeis ya da Symplegades kayalıkları, değişik  zamanlarda ise, Geant veya Bavonere kayalıkları da deniliyordu. gerek antik çağlarda ki gerek Bizans döneminde ki isimlerin Türkçe karşılığı Orakiye, Öreke kayalıkları, öreke taşıdır.

Bu kayalıklar zamanla birbirinden ayrılmış beş büyük kayadan oluşmuştur. Osmanlı döneminde bu kayalara “kanlı kayalar” ismi verilmiş, sonraları Kocataş, Körtaş, mavi kayalar ve kızılkaya da denilmiştir. Bu gün bu kayalıklara Öreke halk dilinde ise Roke adı verilmektedir. Rumelifeneri’nin balıkcı barınağının en dibinde kayalıklar üzerine kurulmuş  olan “Roke balık lokantası ” adını burdan almış olsa gerek. Bizans döneminde bu kayaların en büyük ve en yüksek olanının tepesine bir sütun dikilmiştir. Buna Pompeus sütunu denilmişse de sütunun imparator Augustos yada Hadrianus’a aitolduğu söylenmektedir. Bu kayaların en büyüğünün doruğunda Apollo tapınağının bulunduğu da söylenmektedir.

Bizans döneminde bu kayaların en doruk noktasına dikilen Pompeius sütunu, deniz kazalarının önlenmesi amacıyla dikilmiş ve gemilere yol  gösterici olmuştur. Bu sütun üzerinde latince yazılar vardı. Bu yazıları Vestius 1680 yılında üç satır olarak tesbit etmiş, Setsini(1778) sütun üzerindeki üç satır yazıyı yorumlayarak, sütunun tebirius adına dikildiğini ifadeyle burayı sefere çıkacak gemilerin yol güvenliği için kurban adak yeri olarak kullanıldığını belirtmiştir.

Zamanla sütun yıkılmış gitmiş, ancak dibinde ki kaide veya büyük bir parçası kayanın üzerinde kalmıştır. Bu kayalıklara Symplegades denilmesinin sebebi, sabit olan bu kayaların hareket ettiğinin sanılması ve birbirlerine yaklaştıklarına inanılmasından ileri geliyordu. Oysa bu, med cezir denen olayın yani suların yükselip alçalmasından başka bir şey değildi.

Eviya çelebi(1611-1682) seyahatnamesinde, ” kaleden taşra yüksek bir kule üzre bir fanus’u azim ” bulunduğundan bahsetmesi, burada daha önceleri bir fenerin bulunduğunun kanıtıdır. Ayrıca Ali Macar Reis, 16.yüzyıl eseri olan Atlas’ın da aynı noktada bir fenerin bulunduğunu işaret eder.

Rumelifeneri tarihi zenginliklerle doludur. Günümüzde bile kullanılabilir durumda bulunan Ve Cenevizliler tarafından yapılan Rumelifeneri kalesi tarihi zenginliği gözler önüne sermektedir. Bu kale günümüzde zaman zaman film seti olarak da kullanılmaktadır. Papazburnu mevkii Osmanlı döneminde askeri yerleşim bölgesiydi. Burada padişah IV.Murat(1623-1640) tarafından bir hisar yapılmıştı. Hisarın evinde 60 adet asker evi, Sultan Murat adına yapılmış bir cami, buğday ambarları, cephanelik 100 adet büyük ve küçük top, kale muhafızı ve 300 asker bulunuyordu. Kıble yönüne bakan bir demir kapısı vardı. Şimdi bu tarihi  yerleşim bölgesinden geriye kalan, yıkık dökük bir duvardan başka bir şey değildir. Köy içersinde bulunan Osmanlı dönemi hamamı, İkinci Dünya savaşı sonuna kadar askeri birlikler tarafından kullanıldı. Sonraları ise kaderine terk edilmiştir.

Köy içinde ki park da ve liman yolu üzerinde bulunan iki adet çeşme, Gazi Hasan paşa tarafından yaptırılmış(1775) olup aynı ismi taşımaktadır. Bu çeşmelerden birine park çeşmesi diğerine ise liman çeşmesi denilmektedir. Bir başka tarihi eser, Dere mahallesinde ki Hacı Ahmet Ağa çeşmesidir.(1771). Bu çeşme 2002 yılında bilinçsizce onarılmış ve tarihi değerini kaybetmiştir. Eski mezarlığın alt tarafındaki Kabakcı çeşmesi(1815), de tarihi özelliği olan çeşmelerdendir. Ancak bakımsızlık ve ilaveler sonucu tarihi değerini kaybetmiştir. Kaptan Bayram Deniz tarafından yaptırılan Atlama çeşmesi(1936)nin yeri değiştirilmiş ve bu aktarma sırasında tarihi özelliğini kaybetmiştir. Bayraklı çeşmesi de tarihi özelliğini kaybeden çeşmelerdendir.
Rumelifeneri’nde ki en önemli tarihi eserlerden biri de 15.05.1856 yılında yapılan fenerdir. Bu fenere resmi olarak Türkeli feneri denilmektedir. Ancak bu isim tutmamış ve Rumelifeneri denmiştir. Bu fenerin eşi, tam karşıda, boğazın Anadolu yakasında yer alır ve Anadolu feneri semtindedir.

Fenerin içinde bulunan Saltuk Dede türbesi de(1788) tarihi eserlerdendir. Fener, Fransızlar tarafından yapılırken iki-üç kez yıkılmış bu yıkılışa neden olarak da Saltuk dede türbesi üzerine inşaat yapılması gösterilmiştir. Bunun üzerine türbe yeniden onarılmış, ve fener inşaatının temelleri içine alınarak aynı tarihde yapılan Anadolufeneri ile birlikte açılışı yapılmıştır.

Fener 1855-1856 yıllarında Kırım savaşı sırasında Fransız ve İngiliz savaş gemilerinin İstanbul Boğazı’nın karadeniz girişini görebilmeleri ve Boğaz sularına rahatca girebilmeleri amacıyla yapılmıştır. Fenerin kule yüksekliği otuz metre olup, kıyılarımızın en yüksek kulesidir. Kuleye ahşap merdivenlerle çıkılmaktadır. Her kat da kulenin çapı biraz daha daralır. Son basamakla birlikte dev silindir kristale ulaşılır. İçinde eski tarihlerde yunus balığı yağı kullanılırken şimdilerde 500 Watlık ampul kullanılmaktadır. Fener “Rumeli tahlisiye istasyonu” na bağlıdır. Camiye gidenler, sabah namazından sonra topluca türbeye giderek dua ederler. Köy balıkcıları da denize açılırken Saltuk Dede türbesinde dua ederek Karadeniz’e açılırlar. Saltuk Dede türbesi sık ziyaret edilen türbelerdendir.

Rumelifeneri’nde iki cami bir mescit var. Ramazan Ağa cami tarihi özelliği olan ve 17. yüzyılda yapıldığı söylenen bir camidir. Köy içinde ki yeni cami ise, eskiden kilise idi ve uzun yıllar kapalı kaldıktan sonra camiye dönüştürüldü. Köyde ki tek mescit ise Dere mahallesi mescididir.

Rumelifeneri’nde iki mezarlık var. Biri eski mezarlık ve tarihi mezar taşları ile dolu olup, gömüye kapalıdır. Diğeri ise yeni mezarlıktır. Kilise gibi Rum mezarlığı da zaman içersinde yok olmuştur.

Rumelifeneri’nde tarihi eser binalardan örnekler de vardır. Bir kısmı aslına uygun olarak yenilenmiş, bir kısmı da harap haldedir. Rumelifeneri, 1899 yılında büyük bir yangın geçirmiş ve bu yangında yetmiş bina yanarak kül olmuştur.

 Rumelifeneri tarihi ile ilgili bir olay; 1352 yılında Rumelifeneri açıklarında yapılan Venediklilerle Cenevizliler arasında ki deniz savaşıdır. Bu savaşı Cenevizliler kazanmıştır. Rumelifeneri’nin tarihinde ki diğer bir önemli olay da Kabakcı Mustafa olayıdır. Kabakcı hadisesi olarak bilinen olayı Kabakcı Mustafa başlatmış, Rumelikavağı hisarından çıkarak Büyükdere’de ki çayırbaşında toplanan yeniçeriler, buradan hareket ederek padişah III.Selim’i tahtdan indirmişlerdir.(1807) Alemdar Mustafa paşa’nın olayı duyması ve tekrar III.Selim’i padişah yapmak üzere İstanbul’a gelmesi üzerine telaşa kapılanlar III.Selim’i öldürmüşlerdir.(1808) Bunun üzerine Mustafa Alemdar paşa, isyanı başlatan Kabakcı Mustafa’yı cezalandırmak için Ali bey’i görevlendirmiş, Ali bey’de adamları ile Rumelifeneri’ne giderek konağına yaptığı baskınla kabakcı Mustafa’yı öldürerek cezalandırmıştır.(1808).

Rumelifeneri köyünün halkı Rum’du. Osmanlılar döneminde Türler  köye yerleşmeye başladı. 1897 Rus harbi nedeniyle yaşanan büyük göç sonucu Rize’den gelenler köye yerleştirilerek Türk nüfusu arttırıldı. Bu arada diğer köylerden de göç alan Rumelifeneri, mübadele ile tamamen Türk köyü oldu. İstanbul Boğazı’nın büyük limanlarından birine sahip olan Rumelifeneri halkının hemen hemen tamamı balıkcılıkla uğraşır. Balıkcılıkta en son teknolojiyi kullanarak, ülke ekonomisine katkı sağlamaktadırlar. Rumelifeneri köyüne, ” balıkcılık Üniversitesi “, ” balıkcılar okulu ” da denilmektedir. 

Çok eski dönemlerde küçük kayık ve sandallarla balıkcılık yapılırdı. Daha sonraları Kancabaş da denilen Alamana kayıklarla balıkcılık yapılmaya başlandı.[Alamana kayıkları; üç çifte,dörtçifte,beş çifte zaman zaman da altı çifteli idi. Bir çifte iki kürek anlamına gelir. Her küreği bir kişi çeker.] Daha sonraları devreye takalar girdi. Takalar, Alamana kayıkları çekerek daha hareketli olmalarını sağlıyordu. Takaları takiben Karpuzkıç denilen deniz tekneleri görev yapmaya başladı. Daha sonraları Alamatralar günümüzde ise, büyük tonajlı ve her türlü teknolojik yeniliklerle donatılmış büyük saç teknelerle balıkcılık yapılmaktadır.

Rumelifeneri’nde eski tarihlerden beri Dalyan balıkcılığı da yapılmaktadır. Bağlaraltı(Papaz burnu), Bara ve Atlamataşı mevkileri dalyanların kurulduğu yerlerdi. Bağlaraltı dalyanı İstanbul Boğazı’nın en büyük ve en verimli dalyanıdır ve halen burada kurulmaktadır. Rumelifener’li balıkcılar, balıkcılığın her türünü yapmaktadırlar. Olta balıkcılığı, küçük ağ, büyük ağ balıkcılığı, trolcülük, kalkancılık ve dalyan balıkcılığı gibi. Rumelifeneri halkının tamamına yakını balıkcılık yaparken çok az bir bölümü de ticaret le uğraşmakta ve yine çok az bir bölümüde bahçecilik yapmaktadır.

Rumelifeneri, Cumhuriyet’in ilk  yıllarına kadar nahiye idi. Sonraları nüfusun değişik sebeblerle azalması nedeniyle, yeni düzenlemeler yapılarak köye dönüştürüldü. 1993 yılında kurulan ve faaliyete geçen sağlık ocağı günümüzde işlevini devam ettirmektedir. Köyde ayrıca 1945 yılında köy halkı  tarafından yaptırılan bir ilköğretim okulu vardır.

Rumelifeneri köyü, Koç Üniversitesinin 2000-2001 öğrenim yılında ormanlarla kaplı alanda açılması sonucu bir de Üniversiteye kavuşmuştur. Koç Üniversitesi önce İstinye semtinde açılmış, daha sonra orman içinde ki kampüslerin inşaatı bitince buraya taşınmıştır.

Rumelifeneri köyü, Türkiye’nin en büyük balıkcı köyüdür. Balıkcı köyü olmasına karşın, turizme de açık olup, son yıllarda büyük patlama yapmıştır. Zira mükemmel denizi, tertemiz sahilleri, kırları ve piknik yerleri ile dikkat çeker. Köyün dışında da olsa Çırpına suyu içimi fevkalade güzel olan bir sudur. Marmancık koyu ile Rumelifeneri kalesi her türlü turizme açık olan bölgelerdir. Özellikle Marmancık koyu ve ormanlık  bölgede kurulan Marmancık Golden Beach clup İstanbul  sosyetesinin çok büyük bir ilgi gösterdiği geceler, festivaller ve çok değişik türde eğlenceler düzenlenen bir eğlence merkezidir. Fenerin yanında ki muhteşem manzaralı çay bahçesi, Liman bölgesinde ki Barınak, Roke ve Pavurya balık lokantaları tadına doyulmayan yerlerdendir.

http://www.rumelifeneri.com/Forum.asp?forum=oku&msgid=854

Fotoğraf çalışmalarım…

 

Nerede? ve nasıl gidilir?…