Dünya’da Ateizm…

Dünyada Ateizm

Herhangi bir toplumda kaç kişinin Tanrı’ya inanıp inanmadığını belirlemede metodolojik zorlukların olduğu aşikardır. İnsanlar anketlere katılmak için can atmazlar ve katılımın yüzde elliden az olduğu anketlerin genellenmesi sorunludur. Aynı şekilde, katılanların rasgele seçilmediği anketler de genellenemez.

Oranlara ulaşmadaki bir diğer sorun da politik ve kültürel ortamlardır. Katılanların kimliğinin gizliliği garanti edilse bile, inanma ya da inanmama özgürlüğünün totaliter bir rejim tarafından baskı altına alındığı toplumlarda, bireyler dürüst cevap vermekten çekinirler. Devlet baskısı olmayan “rahat” toplumlarda bile, “ateist” kelimesine yüklenen negatif anlamlar sonucunda, Tanrı’ya inanmadığını açıkça belirten bireyler bile kendilerine “ateist” etiketini yapıştırmakta pek de hevesli değillerdir. Örneğin bir araştırmaya göre (Greeley, 2003) Norveçlilerin %41′i, Fransızların %48′i ve Çeklerin %54′ü Tanrı’ya inanmadıklarını söylerken, bu insanların sırasıyla %10, %19 ve %20′si kendilerini “ateist” olarak tanımlamaktadır. Bir diğer problem de terminoloji ile ilgili. “Dindar” ya da “Tanrı” kelimeleri farklı toplumlarda farklı anlamlar alabilmekte, bu da toplumlar arası karşılaştırmaları güç kılmaktadır.

Bunları akılda tutarak bu konuda ulaşılan sonuçlara bakalım. Oranlar, en erken 90′ların başı, en geç ve çoğunlukla da 2004 yılında yapılan anket sonuçlarını göstermektedir. Sonuçların çoğu Inglehart ve arkadaşları tarafından 2004 yılında yapılan anketlerden gelmekte ve kendini “inanmayan, agnostik ya da ateist” olarak tanımlayan insanların toplam nüfusa oranlarını göstermektedir (agnostik olmak ve ateist olmak aynı şey değildir ancak agnostisizm “zorunlu olarak” negatif ateizmi barındırır. Bu önemli ayrım için şurdaki yazıya bakabilirsiniz).

—Latin Amerika—

---

Meksika: %2–7

Arjantin: %4–8

Uruguay: %12

Şili: %3

El Salvador, Guatemala, Bolivya, Brezilya, Kosta Rika, Kolombiya, Ekvador, Nikaragua, Panama, Peru, Paraguay, Venezuela: %0–2

—Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda, ABD—

---

Avustralya: %25

Kanada: %28

Yeni Zelanda: %20–22

ABD: %6–9

—Avrupa—

---

Britanya: %31–44

Fransa: %43–54

İsveç: %46–85

Danimarka: %43–80

Norveç: %31–72

Finlandiya: %28–60

Hollanda: %39–44

Almanya: %41–49

İsviçre: %17–27

İspanya: %15–24

İtalya: %6–15

Belçika: %42–43

Arnavutluk: %8

Bulgaristan: %34–40

Çek Cum.: %54-61

Slovakya: %10–28

Hırvatistan: %7

Bosna: %6

Romanya: %4

İrlanda: %4–5

Portekiz: %4–9

Slovenya: %35–38

Macaristan: %32–46

Polonya: %3–6

İzlanda: %16

Yunanistan: %16

Kıbrıs: %4

Türkiye: %0–2

—Rusya ve Doğu Bloğu Ülkeleri—

---

Rusya: %24–48

Beyaz Rusya: %17

Ukrayna: %20

Letonya: %20–29

Litvanya: %13

Estonya: %49

Ermenistan: %14

Azerbeycan: %0–1

Gürcistan: %4

Kazakistan: %11–12

Kırgızistan: %7

Moldova: %6

Özbekistan: %4

Tacikistan: %2

Türkmenistan: %2

—Asya—

---

Çin*: %8–14

Hindistan: %3–6

Japonya: %64–65

Vietnam: %81

Tayvan: %24

Kuzey Kore*: %15

Güney Kore: %30–52

Moğolistan: %9

Kamboçya: %7

Singapur: %13

İran: %0–5

Endonezya, Bangladeş, Brunei, Tayland, Sri Lanka, Malezya, Nepal, Afganistan, Pakistan, Filipinler: %0–1

—Afrika*—

---

Kongo: %2–3

Zimbabwe: %4

Mozambik: %5

Güney Afrika: %1

Diğer: %0–1

—Orta Doğu—

---

Lübnan: %3

İsrail: %15–37

Ürdün: %1–5

Mısır: %1–5

Irak, Suriye, Kuveyt, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Yemen: %0–2

—Karayipler—

---

Küba: %7

Trinidad ve Tobago: %9

Jamaika: %3

Haiti: %0–1

Dominik Cum.: %7

* Çeşitli sebeplerden pek de güvenilir olmayan sonuçlar

—–Ateist nüfus oranında ilk 50—–

---

1. İsveç%46–85

2. Vietnam%81

3. Danimarka%43–80

4. Norveç%31–72

5. Japonya%64–65

6. Çek Cumhuriyeti %54–61

7. Finlandiya%28–60

8. Fransa%43–54

9. Güney Kore%30–52

10. Estonya%49

11. Almanya%41–49

12. Rusya%24–48

13. Macaristan%32–46

14. Hollanda%39–44

15. Britanya%31–44

16. Belçika%42–43

17. Bulgaristan %34–40

18. Slovenya%35–38

19. İsrail%15–37

20. Kanada%19–30

21. Letonya%20–29

22. Slovakya%10–28

23. İsviçre%17–27

24. Avusturya%18–26

25. Avustralya%24–25

26. Tayvan%24

27. İspanya%15–24

28. İzlanda%16–23

29. Yeni Zelanda %20–22

30. Ukrayna%20

31. Beyaz Rusya %17

32. Yunanistan%16

33. Kuzey Kore%15

34. İtalya%6–15

35. Ermenistan%14

36. Çin%8–14

37. Litvanya%13

38. Singapur%13

39. Uruguay%12

40. Kazakistan%11–12

41. Estonya%11

42. Moğolistan%9

43. Portekiz%4–9

44. ABD%3–9

45. Arnavutluk%8

46. Arjantin%4–8

47. Kırgızistan %7

48. Dominik Cum. %7

49. Küba%7

50. Hırvatistan %7

Dünyada ateist kişi sayısı (tahmini): 505–749 milyon. Bu sayı dünyadaki Mormonların 58 katı, Yahudilerin 41 katı, Sihlerin 35 katı ve Budistlerin 2 katıdır. Ateizmi bir inanç olarak düşündüğümüzde Hıristiyanlık (2 milyar), İslam (1,2 milyar) ve Hinduizm’den (900 milyon) sonra dünyada dördüncü sıradadır.

Yorumlar:

İnançsızlık konusunda uluslar arasındaki bu ciddi farklılıkların hesabı nasıl verilebilir? Özellikle Güney Amerika, Afrika ve Güneydoğu Asya’da çok az ateist varken Avrupa’da bu sayının artmasının sebebi ne olabilir? Inglehart ve Norris’e (2004) göre, gıda, sağlık ve konut açısından “rahat” olan toplumlarda dindarlık azalmakta, insan hayatının daha az güvende olduğu toplumlarda ise dini inançlar güçlü kalmaktadır (İki istisna: Vietnam (%81 ateist) ve İrlanda (%4–5 ateist)).

Burada devlet baskısı ile gelen ateizmi (Rusya ve Kuzey Kore’de olduğu gibi) ve kendi kendine oluşan ateizmi (organik ateizm) ayırmak gerekiyor. Öyle görünüyor ki yüksek oranda organik ateizm olan toplumlar dünyadaki en sağlıklı, en zengin, en iyi eğitimli ve en özgür toplumlardır. 2004 yılında yayınlanan “İnsani Gelişim Raporu”na göre (okur-yazar oranı, kişi başına düşen gelir, eğitim seviyesi ve doğum anında tahmini yaşam süresi gibi kıstaslara göre hazırlanmış), en yüksek puanı alan ilk 5 ülke (Norveç, İsveç, Avustralya, Kanada ve Hollanda), organik ateizmin yüksek seviyede olduğu ülkelerdir.

Bir başka dikkat çeken husus da cinayet, bebek ölümleri ve cinsiyet eşitliği konularında iyi durumda olan toplumlar, yine organik ateizmin yüksek oranda görüldüğü toplumlardır. İntihar oranlarında ise bunun tersi bir durum söz konusudur.

Özetle, organik ateizm seviyesinin yüksek olduğu ülkeler toplumsal sağlık açısından ilerde olup, ateist sayısının yok denecek kadar az olduğu ülkeler bu açıdan geridedir. Tabii ki burada ateizmin toplumsal rahatlık ve sağlığa neden olduğu iddia edilemez. Vurgulamak istediğim ateizm ve toplumsal sağlık arasında bir korelasyon (ilgileşim?) olduğudur.

Bu veriler aynı zamanda tanrı inancının doğuştan geldiği, zihnimizin yapısının bir sonucu olduğu tezine de ağır bir darbe vurmaktadır.

Kaynak: Phil Zuckerman, Atheism: Contemporary Numbers and Patterns (2007)